Praten over seksuele problemen blijkt nog vaak een taboe. Seksoloog-urologen dr. Henk Elzevier en dr. Melianthe Nicolai doen daar al jaren onderzoek naar. Niet alleen de patiënt kan het een lastig onderwerp vinden, ook veel artsen durven het onderwerp 'seks' niet op tafel te brengen. Terwijl we weten dat het seksleven een belangrijk onderdeel is van de kwaliteit van leven van een persoon en dat ziekte en medicatie dit kunnen beïnvloeden.

Hoe kunnen we deze personen helpen? Bij welke patiënten is de kans het grootste dat zij problemen ervaren door hun medicatie? Wat kan de apotheker voor hun betekenen? 

Om onderzoek te doen naar zo'n gevoelig onderwerp zijn de ervaringen van personen die met seksuele problemen kampen vanwege hun ziekte of medicatie ontzettend belangrijk. De onderzoeksgroep kan door samenwerking met mijnmedicijn.nl veel te weten komen over de ervaringen met en verwachtingen over seksuele bijwerkingen van medicatie.

Waarom wordt dit onderzoek met mijnmedicijn.nl uitgevoerd? 

Bijwerkingen kunnen op verschillende manieren aan het licht komen. Allereerst tijdens de klinische onderzoeken die bepalen of een medicijn voldoende werkzaam is. De deelnemers aan de studie worden altijd gevraagd of zij bijwerkingen hebben ervaren. Dit is de bron voor de bijwerkingen die op de bijsluiter zijn genoemd. Wanneer een medicijn vervolgens op de markt komt, worden alle bijwerkingen die gemeld worden bij de fabrikant en bij bijwerkingeninstituut Lareb extra goed in de gaten gehouden. Als er een bijwerking wordt gemeld dat ernstig is (lees: wanneer ziekenhuisopname noodzakelijk is) of buitengewoon vaak wordt gemeld, dan wordt die bijwerking extra geanalyseerd en, indien relevant, aan de bijsluiter toegevoegd. De laatste jaren worden steeds vaker ook bijwerkingen van andere bronnen verzameld, zoals twitter of ervaringsfora. Waar er eerst nog getwijfeld werd aan de kwaliteit van deze bronnen, zien experts dit steeds vaker als een waardevolle aanvulling op de al bestaande analyses. Bovendien wordt verwacht dat gebruikers van medicijnen eerder bijwerkingen op websites zoals mijnmedicijn.nl zullen delen dan via een officieel formulier bij Lareb. Dit is natuurlijk helemaal relevant voor taboe-bijwerkingen zoals seksuele bijwerkingen, die mogelijk al minder aan de arts werden gemeld tijdens een klinisch onderzoek, en mogelijk ook minder vaak bij Lareb worden gemeld

Welke medicijnen kunnen het seksleven beïnvloeden?

Een onderzoeksteam in het LUMC probeert te achterhalen welke medicijnen seksuele bijwerkingen kunnen veroorzaken. Zij werken hiervoor onder andere samen met mijnmedicijn.nl, waarvan de eerste resultaten zijn gepresenteerd op het Figon Dutch Medicines Days.

Ontwerp van onderzoek

Een seksuele bijwerking is slechts in uitzonderingen een reden voor een ziekenhuisopname. Daarom onderzocht het team vooral of seksuele bijwerkingen buitengewoon vaak werden gemeld bij bepaalde medicijnen. Hiervoor werd eerst een lijst gemaakt met seksuele bijwerkingen, met behulp van de gebruikers van mijnmedicijn.nl. In 2019 werd namelijk via een poll uitgevraagd waaraan werd gedacht bij ‘seksuele bijwerkingen’ bij mannen en bij vrouwen. Met deze lijst werden alle medicijnervaringen sinds 2008 doorzocht.

Vervolgens hebben twee onderzoekers de gevonden ervaringen gelezen om ervaringen die tóch geen seksuele bijwerking meldden, te verwijderen. Om te kijken of de aantallen seksuele bijwerkingen buitengewoon vaak voorkwamen, werden reporting odds ratios (ROR) uitgerekend. Deze methode, die ook gebruik wordt door Lareb, kijkt of het aantal seksuele bijwerkingen vaker voorkomt dan het gemiddelde van de hele website. 

Signalen voor vervolgonderzoek

In 4% van de medicijnervaringen op mijnmedicijn.nl werd een seksuele bijwerking benoemd. Dit was in enkele gevallen (83 ervaringen, 3.4% van alle seksuele bijwerkingen) benoemd als een positief effect.

Een andere grote groep was de hormonale anticonceptie, waarbij in 586 ervaringen een seksuele bijwerking werd benoemd (11.6% van alle ervaringen), 5.6 keer vaker in vergelijking tot andere medicijnen.

Andere specifieke groepen met relatief veel seksuele bijwerkingen waren de middelen bij benigne prostaathyperplasie (BPH) en GnRH-agonisten bij mannen en de aromatase remmers bij vrouwen. 

Vrouwen posten ongeveer 2 keer zo vaak een medicijnervaring dan mannen, maar mannen hebben het relatief vaker over seksuele bijwerkingen in hun ervaringen. Bij vrouwen gingen meer dan 70% van de bijwerkingen over verminderd zin/libido. De rest van de bijwerkingen ging over problemen met orgasmes, vaginale droogte, verminderde opwinding of pijn tijdens seks. Bij mannen ging het in bijna de helft van de ervaringen over verminderd zin/libido, en in meer dan 30% van de ervaringen ook over erectieproblemen (vooral bij antidepressiva en middelen voor hart- en vaatziekten). Ejaculatieproblemen kwamen vooral bij middelen bij BPH en antidepressiva voor.

De groepen medicijnen die uit dit onderzoek sprongen, moeten in vervolgonderzoek beter worden bekeken om te kijken of deze medicijnen inderdaad seksuele bijwerkingen kunnen veroorzaken en of de gebruikers hierover worden geïnformeerd (bijv. in de bijsluiter). 

Meer dan één miljoen mensen gebruiken een antidepressivum, terwijl het bij ongeveer 30 tot 50% niet voldoende werkt. 

De zoektocht naar het juiste middel in de juiste dosering kan wel maanden duren. Gedurende die tijd zijn de bijwerkingen wel vaak heftig aanwezig waardoor het vertrouwen in zichzelf, in de arts en in een behandeling ernstig geschaad wordt.

Doe dan een test naar jouw DNA. 

Met een simpele wangslijm-swab ontdek jij hoe jouw lichaam omgaat met medicijnen met de Personal Medicine Test.

​In jouw DNA is bepaald hoe jij reageert op medicijnen. Jouw genen hebben een enorme invloed op de manier waarop een medicijn opgenomen wordt, zich verdeeld in het lichaam en weer afgebroken wordt.

Ze kunnen hierdoor verantwoordelijk zijn voor de verschillen in respons op een medicijn. Jouw genen bepalen of jouw lichaam een medicijn te langzaam, normaal of te snel afbreekt, wat kan resulteren in nare bijwerkingen of juist helemaal geen effect.

Een farmacogenetische test toont de activiteit van de verschillende betrokken enzymen aan en geeft zo informatie over het soort medicijn wat bij jou past en de bijbehorende dosis.

Onze farmacogenetische test controleert de genen: ABCB1, ALDH2, BCHE, COMT, CYP1A2, CYP2B6, CYP2C8, CYP2C9, CYP2C19, CYP2D6, CYP2D6-enhancer, CYP2E1, CYP3A4, CYP3A5, CYP4F2, DPYD, F2, F5, G6PD, GRIK4, HLA-B*1502, IFNL3, MTHFR, OPRM1, SLCO1B1, TPMT, UGT1A1 en VKORC1.